Futures sözleşmeleri ya da vadeli işlem sözleşmeleri riskten korunmak isteyen yatırımcılar kadar spekülatörlerin de tercih ettiği finansal yatırım araçlarıdır. Futures sözleşmelerinin işlem gördüğü vadeli işlem borsaları ise global piyasaların en büyük borsaları arasında bulunmaktadır.
Futures sözleşmeleri, sözleşmeye konu olan ürünü ilgili taraflara belirli bir vadede, miktarda, cinste, fiyatta ve koşullarda alma/satma hakkı veya yükümlülüğü vermektedir. Açıklayıcı bu ön bilgiden sonra futures sözleşmelerini şu şekilde tanımlayabiliriz. Önceden belirlenen bir vadede, standart büyüklükte olan ve üzerine yazılan kıymetin teslimini içeren türev enstrümanlardır.
Futures sözleşmeleri çeşitli midir?
Futures sözleşmelerine menkul değerlerden paritelere, endekslerden emtialara kadar pek çok varlık konu olabilir. Temel olarak dört çeşit futures sözleşme çeşidi bulunmaktadır:
• Emtia Futures Sözleşmeleri
• FX Futures Sözleşmeleri
• Faiz Futures Sözleşmeleri
• Borsa Endeks Futures Sözleşmeleri
Kimler işlem yapıyor
Futures sözleşmelerinde hedger’lar, spekülatör’ler ve arbitraj’cılar işlem yapmaktadır. Korunma yani hedge amaçlı işlem yapan yatırımcılar (hedger’lar) genel de spot piyasada açtıkları pozisyonun tersi pozisyonda işlem yaparak risklerden korunmaya çalışırlar. Mesela spot piyasada olan Euro borcuna karşılık Forex piyasasında Euro alım sözleşmesinde pozisyon açarak herhangi fiyat yükselmesine karşı kendilerini korumaktadırlar. Tabi vadeli piyasaların kaldıraçlı olması yatırımcının bu korunmayı çok daha küçük varlıkla yapmasını sağlamaktadır. Böylece arz ve talepten kaynaklanan fiyat belirsizliği bertaraf edilmeye çalışmaktadır. Bu örnekleri çiftçiden tutun ihracatçıya, ithalatçıdan kuyumcuya döviz riski bulunan ya da mevsimsel fiyat değişimlerinden etkilenen tüm işlemcilere kadar artırmak mümkündür.
Fiyat değişimlerinden kar etmek amacıyla işlem yapan yatırımcılar (spekülatörler) fiyatların yükselmesi veya düşmesi beklentisi ile alım veya açığa satım sözleşmesi satın almaktadır. Mesela işlem yapmak istediği enstrümanın gelecekteki fiyatının spot fiyatından yüksek olacağına inanırsa alış, düşük olacağına inanırsa satış işlemi yapmaktadır. Fiyatlar beklentileri yönünde geliştiğinde ise kar etmektedir.
Arbitrajcılar ise spot ve vadeli piyasalardaki fiyat farklılıklarından yararlanmak amacıyla futures sözleşmeleri kullanmaktadırlar.
Neden tercih ediliyor?
Futures sözleşmeleri yatırımcıya riskten korunma, spekülatif kazanç, kaldıraçlı işlem imkanı, farklı risk ve getirilerde enstrüman çeşitliliği, referans fiyat bilgisi gibi bir çok avantaj sunmaktadır. Özellikle döviz, enflasyon, mevsimsellik, jeopolitik riskler ya da ülke riskleri gibi birçok riske karşı korunmak amacıyla futures sözleşmeleri seçilmektedir. Dolayısıyla risk yönetimi yapan uluslararası fonlar da devasa küresel piyasaların oluşmasına büyük katkı sağlamaktadır. Ayrıca türev piyasalarda yüksek kaldıraç kullanma imkanın olması da yatırımcı tercihlerinde önemli yet tutmaktadır.
Futures İşlem Sözleşmelerinde Teminatlar
Futures sözleşmeleri gerek vadeli olması gerekse belirli kaldıraç oranında işlem yapılması nedeniyle yatırımcının vadeye kadar pozisyonu taşıyabilmesi amacıyla belirli bir oranda teminat yatırması gerekmektedir. Tabi vadeli piyasada her enstrümanın fiyatı ve vadesi farklıdır. Dolayısıyla yatırımcı işlem yapmak istediği ürüne göre teminat yatırmaktadır.
Vadeli piyasalarda ikinci bir husus ise teminatı yatırdıktan sonra oluşabilecek fiyat dalgalanmaları sonucunda teminatınızda oluşan kayıplarda sürdürme teminatı devreye girmektedir. Bu bapta her sözleşme farklı bir başlangıç ve sürdürme teminatı gerektirmektedir.
Tanımlamak gerekirse ilgili sözleşmede pozisyon almak için gerekli olan minimum teminat tutarına “başlangıç teminatı” denmektedir. Enstrümanın fiyatının değişmesi durumunda teminat oranı da değişmektedir. Pozisyon açılan ürünün fiyatında oluşan değişimler ve portföyde oluşabilecek zarar durumunda başlangıç teminatının inebileceği en düşük seviyeye de “sürdürme teminatı” denmektedir. Teminat miktarları ilgili borsa tarafından belirlenmektedir.
Vadeli piyasalarda işleyiş nasıl?
Futures sözleşmelerde fiyat değişimlerinden doğan farklar hesaba günlük olarak yansımaktadır. Fiyat oynaklıkları esnasında oluşan zararlar ya da teminatların değerlerinin düşmesi durumunda teminat tutarı sürdürme teminatının altına düşerse, yatırımcıya “teminat tamamlama çağrısı” yapmaktadır. Eğer yatırımcı belirtilen sürede teminatı tamamlayamazsa ilgili pozisyon otomatik olarak cari fiyattan kapatılmaktadır.
Futeres Sözleşmelerinin nereden alınıp satılabilir?
Futures sözleşmeleri, organize piyasalarda işlem görürler. Bu piyasalar bulundukları ülkelerin yasal düzenlemelerine göre işlemektedir. Forex piyasasında ise Forex işlem platformunda aynı anda diğer enstrümanlarla birlikte futures sözleşmeleri de işlem görmektedir. Bu Forex piyasasına has bir özelliktir. Dolayısıyla Forex piyasasında dilediğiniz futures sözleşmesinde aynı anda, haftada 5 gün 24 saat avantajlı olarak işlem yapabilirsiniz.